Bosna Savaşı sırasında Sırp birliklerinin, Birleşmiş Milletler tarafından güvenli bölge ilan edilen Srebrenitsa’da gerçekleştirdiği katliamın üzerinden tam 30 yıl geçti. 1995 yılında iki hafta gibi kısa bir sürede 8 binden fazla Boşnak erkeğin sistematik şekilde öldürüldüğü bu trajedi, BM tarafından "soykırım" olarak tanındı.
1992-1995 yılları arasında süren Bosna Savaşı sırasında, Yugoslavya’nın dağılmasıyla başlayan çatışmalarda Sırplar, Boşnaklar ve Hırvatlar arasında derin bir iç savaş yaşandı. O dönem yaklaşık 40 bin Boşnak Müslümanın yaşadığı Srebrenitsa, 1993’te BM tarafından "güvenli bölge" ilan edilmişti. Ancak bu koruma, 11 Temmuz 1995’te General Ratko Mladiç komutasındaki Bosnalı Sırp güçlerinin saldırısıyla tamamen çöktü.
Kadın ve çocuklar Hollandalı barış gücü askerlerinin kontrolündeki bölgeye sığınırken, erkek ve erkek çocukları Sırp güçlerince alıkonulup toplu şekilde katledildi. Bazıları kaçmaya çalışırken ormanlık alanlarda, bazıları ise gözaltı kamplarında infaz edildi. Savaşın ardından 1000’e yakın kişinin hâlâ kayıp olduğu ya da kimliğinin belirlenemediği bildiriliyor.
Lahey’deki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi, aralarında Mladiç ve Bosnalı Sırp lider Radovan Karadziç’in de bulunduğu 50'den fazla kişiyi savaş suçlarından mahkûm etti. Mahkeme, soykırımın planlı ve sistematik olarak gerçekleştirildiğine dair güçlü kanıtlar sundu. 2017’de Mladiç, ömür boyu hapse mahkûm edildi. Duruşmalarda tanıkların anlattıkları, katliamın dehşetini bir kez daha gözler önüne serdi: Bazı kurbanların diri diri gömüldüğü, bazılarının ise çocuklarının öldürülüşüne tanık edildiği ifade edildi.
Bugün Srebrenitsa’nın bulunduğu bölge, savaş sonrası Sırp Cumhuriyeti’nin bir parçası haline geldi. Katliamın yaşandığı dönemde Müslümanların yoğun olarak yaşadığı bu kasabada artık çoğunluğu Sırplar oluşturuyor. Potocari Mezarlığı’nda sade beyaz taşlarla dolu mezarlar, her yıl binlerce kişinin anma törenleri için ziyaret ettiği bir sembol haline geldi.
BBC Türkçe'de yer alan habere göre BM, 2023 yılında 11 Temmuz’u “Srebrenitsa Soykırımı Kurbanlarını Anma ve Düşünme Günü” ilan etti. Bu kararla birlikte katliamın inkarı ve savaş suçlularının yüceltilmesi de açıkça kınandı.
Ancak bu soykırım hâlâ tartışmaların odağında. Sırbistan ve birçok Bosnalı Sırp yetkili, Srebrenitsa’da yaşananların soykırım olduğunu kabul etmiyor. 2024 yılında Bosnalı Sırp parlamentosu, 8 binden fazla Müslümanın öldürülmesini “savaş suçu” olarak nitelendirse de “soykırım” tanımını reddeden bir raporu onayladı.
BM Genel Kurulu’nda bu yıl yapılan oylamada Türkiye, ABD, İngiltere ve Fransa’nın da aralarında bulunduğu 84 ülke, 11 Temmuz’un resmen anma günü olarak tanınmasına destek verdi. Sırbistan, Rusya, Çin ve Macaristan öneriye karşı çıkarken, 68 ülke çekimser kaldı.
Srebrenitsa, modern Avrupa tarihinin en karanlık sayfalarından biri olarak hafızalardaki yerini koruyor.
