Foreign Affairs’te yayımlanan Galip Dalay ve Sanam Vakil imzalı analize göre, İsrail’in Gazze'deki katliamlarıyla başlayan saldırgan politikaları Ortadoğu’daki dengeleri köklü biçimde değiştirdi. Lübnan, Yemen, İran ve Katar’a yönelik operasyonların ardından birçok Arap ülkesi İsrail’i artık “ortak tehdit” olarak görüyor. Mısır İsrail’i resmen “düşman” ilan ederken, Körfez ülkeleri ABD’nin güvenlik şemsiyesine olan inancını yitirmeye başladı. Türkiye ticareti kesip hava sahasını kapattı, Suudi Arabistan ve BAE Çin, Pakistan ve Avrupa’yla yeni savunma anlaşmaları yaptı. Halk desteğinin %13’ün altına düştüğü normalleşme süreci çökerken, ABD’nin koşulsuz İsrail desteği Washington’un bölgedeki itibarını da zayıflatıyor. Yazarlar, Filistin sorununa adil bir çözüm bulunmazsa yeni bir radikalleşme dalgasının kaçınılmaz olacağı uyarısında bulunuyor.
"İSRAİL ARTIK 'ORTAK TEHDİT' OLARAK ALGILANIYOR"
Foreign Affairs’te yayımlanan makalede, İsrail’in Gazze’de sürdürdüğü savaşın yanı sıra Lübnan, Yemen, İran ve son olarak Katar’a yönelik saldırılarının bölge ülkelerinde büyük bir güvensizlik yarattığı vurgulandı. Yazarlar Galip Dalay ve Sanam Vakil’e göre, İsrail’in 7 Ekim 2023 sonrası yürüttüğü saldırgan strateji Arap devletleri nezdinde “ortak bir tehdit” algısını güçlendirdi.
Özellikle Katar’daki Hamas liderlerine yönelik saldırı, Körfez ülkelerinde hem İsrail’e hem de ABD’nin güvenlik şemsiyesine yönelik ciddi soru işaretleri doğurdu.
"NETANYAHU-TRUMP PLANI İNANDIRICILIKTAN UZAK"
ABD Başkanı Donald Trump ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun açıkladığı 20 maddelik Gazze barış planı, İsrail’in bu saldırgan tutumu nedeniyle bölge ülkelerinde kuşkuyla karşılanıyor. Makalede, “Filistinlilerin meşru taleplerini görmezden gelen ve İsrail’in işgal politikalarını perdelemeye yarayan bir planın sahada karşılık bulması imkânsız” yorumu öne çıktı.
"NORMALLEŞME SÜRECİ ÇÖKTÜ"
Dalay ve Vakil, İsrail’in son iki yıldaki saldırılarının, Arap ülkeleriyle kurmaya çalıştığı işbirliklerini de sona erdirdiğini belirtiyor. Abraham Anlaşmaları ve ABD’nin desteğiyle şekillenen bölgesel projelerin, İsrail’in “ileri savunma doktrini” kapsamında başka ülkelerin egemenlik haklarını ihlal etmesiyle anlamını yitirdiği ifade edildi.
Mısır: Yıllardır temkinli bir dil kullanan Kahire yönetimi, son dönemde İsrail’i “düşman” ilan etti.
Körfez ülkeleri: Bir zamanlar İran’ı ana tehdit gören monarşiler, artık İsrail’i güvenilmez ve tehlikeli bir aktör olarak görüyor.
Türkiye: Gazze savaşı sonrası İsrail ile ticareti keserek ilişkileri dondurdu ve yeni savunma doktrinini İsrail tehdidine göre şekillendirmeye başladı.
"BÖLGE ÜLKELERİ ALTERNATİF ARAYIŞINDA"
Makalede, Washington’a da sert bir uyarı yapıldı. ABD’nin koşulsuz İsrail desteğinin, bölge ülkelerini Çin, Rusya ve Avrupa ile alternatif işbirliklerine yönlendirdiği vurgulandı. Özellikle Suudi Arabistan’ın Çin’le füze ve savunma teknolojileri konusunda anlaşmalar yapması, BAE’nin Fransa ve Güney Kore ile ortaklıklar geliştirmesi, Türkiye’nin yerli hava savunma sistemlerini güçlendirmesi bu sürecin örnekleri olarak sunuldu.
"LİDERLER BASKI ALTINDA"
Dalay ve Vakil’in analizinde dikkat çeken bir diğer nokta, Arap dünyasında İsrail’le normalleşmeye yönelik halk desteğinin dramatik biçimde düşmesi. Araştırmalara göre, 2022’de %31 olan Fas’taki normalleşme desteği, 2023’te sadece %13’e geriledi. Hiçbir Arap ülkesinde kamuoyu desteği %13’ü aşmıyor. Bu nedenle, İsrail’le ilişkilerini sürdürmeye çalışan liderler ciddi meşruiyet sorunları yaşıyor.
YENİ GÜVENLİK AĞLARI DOĞUYOR
İsrail’in saldırganlığı, bölgedeki devletleri kendi savunma kapasitelerini artırmaya ve yeni ittifaklara yönelmeye zorluyor.
Suudi Arabistan ve Türkiye arasındaki askeri işbirliği güçleniyor.
Körfez ülkeleri Avrupa’dan savunma sistemleri tedarik ediyor.
Türkiye ise “Steel Dome” adını verdiği yeni hava savunma sistemini tanıttı; bu, doğrudan İsrail’in “Iron Dome” sistemine alternatif olarak yorumlanıyor.
UYARI: “YENİ RADİKALLEŞME DALGASI DOĞABİLİR”
Makalede son olarak ABD’ye şu uyarı yapılıyor: Filistin meselesine adil bir çözüm bulunmadığı ve İsrail’in saldırılarına göz yumulduğu sürece, bölgedeki dengeler ABD’nin aleyhine dönecek. Ayrıca, bu koşullar yeni bir radikalleşme dalgasını tetikleyebilir ve küresel güvenlik için büyük riskler doğurabilir.
TRUMP–NETANYAHU PLANININ 20 MADDESİ
ABD Başkanı Donald Trump’ın Beyaz Saray’da açıkladığı ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun onay verdiği 20 maddelik “Gazze Planı” şöyle:
- Gazze, komşularına tehdit oluşturmayan, radikalleşmeden arındırılmış bir bölge olacak.
- Gazze halkının yararına yeniden inşa süreci başlayacak.
- Taraflar kabul ederse savaş derhal sona erecek, İsrail güçleri sınır hattına çekilecek.
- İsrail, anlaşmadan sonraki 72 saatte tüm rehineleri serbest bırakacak.
- Rehinelerden sonra İsrail, 250 müebbet mahkûmu ve 1700 Gazzeliyi serbest bırakacak.
- Silah bırakan Hamas üyelerine af sağlanacak; ayrılmak isteyenlere güvenli geçiş verilecek.
- Anlaşma sonrası Gazze’ye tam kapsamlı insani yardım gönderilecek.
- Yardım dağıtımı BM ve Kızılay üzerinden yapılacak; Refah Kapısı açılacak.
- Gazze geçici bir teknokrat komite tarafından yönetilecek; Donald Trump başkanlığında “Barış Konseyi” kurulacak, Tony Blair dahil olacak.
- Uluslararası uzmanlarla Gazze’nin ekonomik kalkınma planı hazırlanacak.
- Özel ekonomik bölge kurulacak, gümrük avantajları sağlanacak.
- Hiç kimse zorla Gazze’den çıkarılmayacak, isteyen geri dönebilecek.
- Hamas ve diğer gruplar Gazze yönetiminde rol almayacak.
- (Eksik bırakılan madde basına yansımadı.)
- ABD ve ortakları, Gazze’de Uluslararası İstikrar Gücü (ISF) kuracak.
- İsrail Gazze’yi işgal etmeyecek, ordusunu kademeli olarak çekecek.
- Dinlerarası diyalog süreci başlatılacak.
- Filistin Yönetimi reformları tamamladığında, devletleşme için yol açılacak.
- Filistinlilerin kendi kaderini tayin hakkı vurgulanacak.
- ABD, İsrail ve Filistin arasında barışçıl birlikte yaşam için siyasi diyalog başlatacak.
